Voor welk probleem is dit een oplossing?

Een onderzoek naar ‘alternatieve bedrijfsstructuren’ voor de Nederlandse advocatuur. Het Financieele Dagblad rapporteerde erover op de voorpagina. En op LinkedIn reageerde onze Dirk Heuff daarop met het antwoord op de vraag: voor welk probleem is dit een oplossing?

 

Daarom het rapport gelezen

Want daar zal het toch wel in staan? (je kan het ook zelf checken door de 250 pagina’s door te nemen. Kies maar, zou ik zeggen.

Toen ik het doornam heb ik vooral de bedrijfseconomische – en ondernemerschapsbril opgezet, met speciale aandacht voor de klanten en cliënten: hoe worden zij in dit onderzoek vertegenwoordigd?

Of beter: gaan klanten van advocatenkantoren voordeel hebben van een andere structuur?

Met deze vraag ben ik gaan lezen. En om je mee te nemen, begin ik bij het begin:

 

Waarom dit onderzoek?

Waar gaat dit onderzoek om? Waarom is het besteld door de minister? Het antwoord staat op pagina 1 van hoofdstuk 1:

Kan de toegang tot het recht worden verbeterd door aanpassingen in de wijze waarop de advocatuur en de ‘markt’ van juridische dienstverlening worden georganiseerd?

In het rapport worden vervolgens van enkele Europese landen de bedrijfsstructuren, de organisatie en de regulering van de advocatenmarkt beschreven. Interessant leesvoer. Ik vroeg me wel af WAAROM kijken we naar andere landen die zowel qua jurisdictie als qua markt zo verschillend zijn …

 

Wat opviel

Er is veel aandacht voor accountants en de mogelijke samenwerking daarmee.

Er wordt nadrukkelijk gesteld dat andere bedrijfsstructuren kunnen leiden tot meer innovatie en meer keuzevrijheid voor consumenten. Maar er worden niet geschreven DAT dat gaat gebeuren, laat staan welke significante voordelen dat oplevert ten opzichte van de huidige toegang tot het recht. Oftewel het kan alle kanten op. Niet erg veelzeggend, laat staan behulpzaam voor de vervolgkeuzen en de implementatie daarvan.Waar minimale aandacht voor is, is de praktijk. Dat de huidige regulering een formele samenwerking (bijv in 1 bedrijf) niet toestaat, hoeft voor modern denkende advocaten geen belemmering te zijn om op operationeel vlak + binnen de grenzen van de verschillende reguleringen, samen op te trekken richting klanten.

“Derden als vennoten of aandeelhouders kunnen een bedrijfsmatige aanpak van het advocatenwerk stimuleren, wat efficiencyvoordelen en schaalvergroting kan opleveren”

Dat schrijft het rapport. Dat zou zomaar kunnen. Maar zekerheden ….? Er wordt verder niet op ingegaan hoe dat zou werken en wat er voor nodig is om dit in de bestaande praktijk te realiseren. De gesprekspartners zijn ook niet concreet bevraagd op dit onderdeel.

En is de cultuur en mentaliteit van de advocatuur niet ook wat gesloten voor externen …? Ja, er worden mondjesmaat adviseurs ingeschakeld voor onderdelen van de bedrijfsvoering, maar echte ommezwaaien in organisatie en structuur zijn zeer dun gezaaid of worden vakkundig aan het oog onttrokken. Immers, de eigenaren van kantoren zijn tegelijkertijd ook de beslissers en ook de topverdieners binnen kantoor. Dit model (waarin partners meerdere petten op hebben) vrijwillig veranderen is kiezen voor het ondergraven van het gevoel van succesvol eigen ondernemerschap. Welke professional is daar toe in staat ….?

De keuze voor het vrijwillig veranderen van het bestaande organisatiemodel,
is kiezen voor het loslaten van de zeggenschap.
Welke partner is daartoe bereid …?

Investeren door niet-advocaten zoals bijv private equity.

Omdat dat innovatie en dus dienstverlening zou verbeteren. Tegelijkertijd zal ook winstgevendheid verbeterd moeten worden EN afgedragen worden. Dat lijkt in schril contrast te staan tot betaalbaarheid en dus toegankelijkheid beperken ipv verhogen. Bovendien, externe financiers hebben een investeringshorizon van beperkt aantal jaren (5 jaar wordt veel genoemd): ze zitten er niet voor de echt lange termijn. Plus business plan en winstgevendheid vragen om strak financieel management. Bij veel advocaten zit dat niet in de genen.

Alternatieve bedrijfsstructuren bieden andere carrièrepaden binnen een en dezelfde organisatie.

Dit sluit aan bij de andere opvattingen ten aanzien van het werk zoals die bij jongere generaties advocaten leven.
De vraagzijde van de markt wordt summier beschreven en er zijn minimale verwijzingen naar onderzoeken e/o artikelen. Het lijkt mij alsof de onderzoekers hier weinig tot geen interesse in hadden. Vreemd aangezien toegang tot het recht een deel van de vraagstelling was.

Engeland

Een land dat vrij ver is met alternatieve bestuursstructuren, heeft de toegang tot het recht voor particulieren en klein MKB nog niet echt verbeterd. de alternatieve bestuursstructuren zijn vooral te vinden bij de zakelijke kantoren. Het prijsniveau is niet gedaald. Kortom, geen vooruitgang.

België

Waar advocaten zelfstandig moeten zijn en mogen niet samenwerken met bijv notarissen (laat staan accountants). Over toegang tot recht of ontwikkeling van prijsniveaus wordt niet gerept.

Duitsland

Dit land lijkt meest ver ontwikkeld: multidisciplinaire samenwerking tussen advocaten, belastingadviseurs, accountants is expliciet toegestaan. Ze mogen zelfs in 1 bedrijf samenwerken. Resultaat afhankelijk beloning is onder voorwaarden toegestaan en is groeiende, vooral in de zakelijke markt. Over toegang tot recht of ontwikkeling van prijsniveaus wordt niet gerept.

Frankrijk

Frankrijk heeft pas sinds 1991 de mogelijkheid om als advocaat in loondienst te werken. Maar veranderingen staan op stapel: per september volgend jaar, 2024, mogen advocaten multidisciplinaire samenwerken in een gezamenlijk bedrijf met accountants, belastingadviseurs, notarissen, gerechtsdeurwaarders en bewindvoerders. Ook zijn kapitaaldeelnemingen van niet-advocaten toegestaan. Resultaatafhankelijke beloningen zijn verboden. Over toegang tot recht of ontwikkeling van prijsniveaus wordt niet gerept.

 

Conclusie

Het FD haalt enkele experts aan. Hun gezamenlijke conclusie is dat het ‘onontkoombaar’ is dat de advocatuur opgesteld moet worden voor externe partijen.

• Volgens Willem J. Hengeveld omdat dat kan bijdragen aan professionalisering van kantoren.
• Volgens ex-minister Ferdinand Grapperhaus zal het goed uitpakken voor klanten met minder financiële ruimte.
• Advocaat Dirk Viltay Veth verwacht dat externe financiering bijdraagt aan meer investeringen door kleine kantoren.
• Het tegenargument wordt gegeven door Gerard Tanja: partners halen de winst uit het kantoor en kiezen niet voor investeren.

In hoeverre dit voldoende zwaarwegende argumenten zijn, laat ik graag aan uw eigen beoordeling over.

Onze visie

Het rapport geeft een beperkt antwoord op de eigen onderzoeksvraag. De aanbevelingen gaan over een gerichtere regulering die ook nog eens anders ingericht wordt. Dat zou ruimte (kunnen) bieden voor andere bedrijfsstructuren. Wat dat betekent voor de vraagzijde van de markt blijft onbesproken.

Helaas is er in het rapport geen causaal verband te lezen tussen die andere bedrijfsstructuren en de toegang tot het recht, noch iets over het mogelijk (en door de markt gewenste) effect op prijsstelling/tarieven. Voor klanten valt er voorlopig niets te verwachten.

Als er voor klanten geen herkenbaar voordeel te behalen is door alternatieve bedrijfsstructuren of door externe investeringen, dan ligt de keuze daarvoor alleen bij de huidige bestuurders.

De bestuurders aan kantoorzijde hebben geen urgent belang: externe financiers kunnen wellicht verbetering van dienstverlening en winstaandeel brengen, maar de prijs daarvan is verlies van invloed en eigendomspositie. En omdat deze laatste concreter beoordeeld (lees: gevoeld) kunnen worden dan de eerste, zal een verandering lang op zich laten wachten.

Daarmee kom ik terug op mijn eerste reactie na het lezen van het FD artikel: voor welk probleem is dit een oplossing?

 

Over Dirk Heuff

Dirk Heuff werkt al 15 jaar met/voor advocaten en faciliteert de aanscherping van hun ondernemerschap en hun klantgerichtheid.

Daarover gaat ook zijn net verschenen tweede boek:

Wil je daarover informatie ontvangen, laat het ons weten met een korte email.